STANDPUNT VAN
“Wat mij interesseert, is organisaties vooruithelpen in het herdenken van hun rol”
Met de Sustainable Development Goals (SDG’s) lanceerden de Verenigde Naties in 2015 een nieuwe, wereldwijde ontwikkelingsagenda. Ook de provincie en al heel wat gemeenten zijn aan de slag gegaan met deze Duurzame Ontwikkelingsdoelen. Professor Luc Van Liedekerke begeleidt de provincie Antwerpen bij de integratie van de SDG’s in het beleid.
– Standpunt van Prof. Luc Van Liedekerke, in dialoog met Geert Lauwers
Luc Van Liedekerke is professor bedrijfsethiek aan de Universiteit Antwerpen en de KU Leuven. Hij bekleedt de BNP Paribas Fortis Leerstoel in Ethiek en Financiën aan de Universiteit Antwerpen. Hij publiceert uitgebreid over bedrijfsethiek, Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) en financiële ethiek. Hij is bestuurslid van verschillende academische en niet-academische organisaties in binnen- en buitenland die actief zijn op het vlak van Socially Responsible Investing (SRI) en duurzaam ondernemen.
Geert Lauwers is SDG-projectverantwoordelijke bij de provincie Antwerpen.
Geert: Je bent al een tijdje bezig met duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Is er door de SDG’s iets aan het bewegen?
Luc: Als we denken aan welvaart, dan denken we vooral aan de groei van onze economie. Maar kijk je naar je eigen leven, dan speelt er ook meer dan één factor. Een hoger loon weegt niet op tegen de geboorte van een kind of kleinkind. Bij de SDG’s gaat het ook om multidimensionale facetten van welvaart. Voor het eerst wordt dat politiek ondersteund door vrijwel alle landen ter wereld. De SDG’s zijn algemene doelstellingen die op lange termijn werken. In essentie zou iedereen er op elk moment moeten kunnen achterstaan.
"Een hoger loon weegt niet op tegen de geboorte van een kind of kleinkind"
Geert: Is dat voor jou persoonlijk ook belangrijk?
Luc: Ja, die visie neem ik mee in mijn eigen leven. Was inkomen voor mij doorslaggevend, dan was ik al lang weg van de universiteit om mij in een consultancyrol te nestelen. Wat mij interesseert, is organisaties vooruithelpen in het herdenken van hun rol. Ik doe die oefening niet alleen voor de provincie Antwerpen, maar ook voor grote private organisaties zoals BNP Paribas en Ageas. Zo kan ik verandering teweegbrengen. Je ziet dat de mensen zich veel meer bewust zijn van de wereld om hen heen en hun impact daarop. Ik ben hier al meer dan twintig jaar mee bezig, maar krijg nu wel veel meer mogelijkheden dan ooit.
Geert: De SDG’s zijn wereldwijde doelen zijn, soms ver van onze realiteit. Als provincie proberen we die concreet te vertalen in ons beleid. We helpen gemeenten om de CO2-uitstoot op hun grondgebied te verminderen (SDG 13), om meer ruimte te maken voor natuur (SDG 15) of in te zetten op meer fietsen en stappen (SDG 11). Hoe krijgen we iedereen mee?
Luc: Mensen overtuigen van de SDG’s is moeilijk, want ze kennen dat abstracte kader niet. Daarom moet je het koppelen aan wat hen dagelijks drijft. Kijk naar fijnstof. Het wetenschappelijk project Curieuzeneuzen koppelde dat aan persoonlijke betrokkenheid en de bezorgdheid om de kinderen. De SDG’s zijn zo divers en ruim, dat het altijd mogelijk is om iemands agenda een plaats te geven.
Geert: Veel besturen en bedrijven gebruiken de SDG’s als een label om de koppeling met hun huidig beleid te maken. Tegelijk vertellen rapporten - ook van SDSN (Sustainable Development Solutions Network) waarvan jij deel uitmaakt - dat we niet op koers zitten om de SDG’s in 2030 te behalen.
Luc: Zitten we niet op koers? Na één jaar zie je niets, na tien jaar zie je meer en na twintig jaar zie je echt verandering. Ik begon eind jaren 80 te werken aan duurzaamheid en heb alleen maar vooruitgang gezien. Met de SDG’s kunnen we vijftien jaar lang aan duurzaamheid werken.
(Sociale) media concentreren zich op de actualiteit en op wat er misgaat. Maar zo zie je de evolutie niet meer. Neem nu de bedrijfswagen. Waarom wordt die niet afgeschaft, vragen mensen zich af. Bekijk het eens op lange termijn. Voor 2015 waren onze bedrijfswagens allemaal diesels. Onmiddellijk na het Volkswagenschandaal ontstond er een enorme politieke druk om op een andere manier naar auto en mobiliteit te kijken. Nu is er een heel ander wagenpark en komen de emissievrije zones op.
Die zones hebben een effect op klimaat en schone lucht, maar ook op sociale ongelijkheid. Wie zich geen nieuwe wagen kan veroorloven, is de pineut. De SDG’s leren ons dat we de interactie tussen de verschillende aspecten serieus moeten nemen.
Geert: Je begeleidt niet alleen de provincie, maar ook heel wat bedrijven. Hoe slagen zij erin om het multidimensionale kader mee te nemen?
Luc: Er is een structureel verschil tussen private en publieke sector. In een gemeente of provincie is er van bij de start belangstelling voor een brede set van doelstellingen omdat die politiek gezien allemaal relevant zijn: bnp, sociale factoren, milieu, gezondheid. De provincie bijvoorbeeld is een enorme organisatie die in verschillende beleidsdomeinen actief is, al is het vaak in een onzichtbare rol.
De private sector zit in een competitief spel waar automatisch de aandacht versmalt. Daar kijkt men wat op korte termijn commercieel interessant is. Toch zie ik een totaal nieuwe situatie waarin een organisatie naast economische ook andere variabelen systematisch wil meenemen. Dikwijls weet men niet goed hoe en daar komen wij in tussen. Maar de keuze wordt wel duidelijk gemaakt.
"Naast het besef dat één kleine handeling langetermijneffecten heeft, moet ook de normatieve competentie binnengebracht worden in een organisatie. Die competentie wil ik ook aanleren aan mijn studenten."
Geert: Hoe kunnen we het langetermijndenken zowel in de politiek als in bedrijven meer promoten?
Luc: Een private organisatie zal zelden van bij de start het langetermijndenken meenemen. Politieke organisaties hebben multidimensionale doelstellingen, maar niet noodzakelijk langetermijndoelstellingen. Onder druk van sociale media ligt de focus op momentopnames en controverse.
SDG’s bieden een ideaal langetermijnkader, maar het vraagt om politieke of economische moed. Er zijn CEO’s met die moed. Zodra ze een organisatie binnenkomen, denken ze na over waar die organisatie naartoe moet. In de meest succesvolle ondernemingen zitten geen carrièristen, maar mensen die langer kijken dan twee à drie jaar. Ook in de politiek heb je mensen die een beleid willen voeren, naast de pure carrièristen. Ik zie op dat vlak geen verschil tussen de private en de publieke sector.
Geert: De provincie en de universiteit maken deel uit van het Antwerp Partnership for Sustainability waarin ook de Haven van Antwerpen en multinational BASF zetelen. Hoe belangrijk zijn deze grote spelers voor duurzaamheid?
Luc: Als een grote speler een nieuwe richting uitgaat, dan volgt de rest van de sector. BASF heeft een belangrijke rol om de chemiesector te doen kantelen naar een meer duurzame chemie. Het is niet zo verwonderlijk dat het bedrijf lange termijn inbouwen in zijn werking. De kapitaalinvesteringen in een nieuwe fabriek moeten tien of twintig jaar meegaan. Solvay heeft de ambitie om er binnen vijftig of honderd jaar nog altijd te zijn. Daarom introduceren de referentieaandeelhouders een andere manier van denken.
De Haven van Antwerpen staat voor een zeer grote uitdaging door haar emissies. Antwerpen, Rotterdam en Zeebrugge vormen samen eigenlijk één grote havenstructuur die het achterland Europa bedient. De effecten daarvan moet je op Europees niveau bekijken.
Geert: Hoe duurzaam is de bankensector?
Luc: Geld brengt dingen in beweging en dat heeft belangrijke effecten. De impact van geld moet je multidimensionaal bekijken: niet alleen op vlak van opbrengst of risico, maar ook op vlak van SDG’s, klimaat, emissies. Die impact kan je in kaart brengen, ik heb die prille methodologie mee ontwikkeld. Ik ben vandaag erg optimistisch dat dat brede opbrengstperspectief een blijvende rol zal spelen.
"Bij BNP Paribas Fortis zei voormalig CEO Jean-Louis Bonnafé van bij het begin dat hij niet kon bankieren als de wereld rondom hem instort."
Hij was zich bewust van de financiële effecten op de wereld. Die slagzin was in zijn hele organisatie aanwezig. De attitude van bovenaf is daarbij erg belangrijk. Ook op persoonlijk vlak onderschatten mensen de multidimensionale impact van hun geld. Acties zoals vliegreizen schrappen zijn peanuts als je ze vergelijkt met wat je doet door je pensioenkapitaal duurzaam te beleggen. Die investeringen bepalen de wereld waarin je kinderen gaan wonen.
Geert: Als provincie zijn we ook fier op ons duurzaam pensioenfonds. We willen ook duurzaam aankopen.
Luc: Doet de overheid enkel nog duurzame aankopen via bepaalde criteria, dan heeft dat meerdere effecten. Zo is er de verspreiding van duurzaamheidskennis in de samenleving. Elke leverancier moet weten wat de duurzaamheidskarakteristieken van zijn producten zijn, waar ze vandaan komen, wat hun CO2-impact of gezondheidsimpact is.
Geert: De provincie heeft haar beleid gekoppeld aan de SDG’s. Jij hebt ons geholpen onze ambities scherper te krijgen. Hoe heb je dat aangepakt en waarom was dat belangrijk?
Luc: De uitdaging bestaat erin de SDG’s diep te laten integreren in een organisatie zodat elke medewerker het concept kent en weet welke impact zijn handelingen hebben. Via workshops lieten we mensen reflecteren over het verband tussen hun job en de SDG’s. Nooit eerder kreeg ik de kans om zo diep in een organisatie te gaan. Ik gebruik de provincie nu als model voor mijn nieuwe project bij Ageas. Want zo ga je een organisatie echt hertekenen. Alleen als je in de diepte gaat, is de kans groot dat het blijft hangen. Lukt het de provincie, dan is het demonstratie-effect enorm. Zo krijg je een markt in beweging.
Geert: Wat zou voor lokale besturen de meerwaarde zijn als we dat SDG-kader aanbieden?
Luc: Ook op lokaal niveau heeft het beleid impact, maar het is heel verspreid en mist een systematische visie. Er lopen tal van projecten rond armoede, klimaat, mobiliteit. Met een SDG-aanpak geef je die een brede koepel en heb je een meetsysteem. Dan kan je een systematisch beleid voeren waarin de lokale politiek beslist welke elementen centraal staan.
Geert: Denk je dat de pandemie een positieve impact zal hebben op de SDG’s?
Luc: De financiële crisis in 2008 heeft het financieel systeem ook niet fundamenteel hertekend. Een samenleving is een tanker en het vraagt tijd en energie om die te draaien. Zelfs de coronacrisis zal er niet voor zorgen dat er morgen een totaal nieuwe economie is. Er is wel een kans om bepaalde nadrukken anders te leggen. Ik denk aan de zorgsector. Elementaire zorgfuncties in onze ziekenhuizen zaten voorheen in een besparingstraject. Nu beseffen we dat de zorg fundamenteel is voor het overleven en de kwaliteit van een samenleving.
Geert: Bij de provincie merken we ook dat mensen de natuur dichtbij ontdekt hebben en we meer draagvlak krijgen om daar ruimte voor te creëren.
Geert: Door onze samenwerking ken je de provincie, haar werking en activiteiten beter. Wat is volgens jou onze volgende stap?
Luc: We hebben nu een heel meetsysteem voor de SDG-impact opgezet. Elk departement weet waar zijn impact ligt en hoe het die kan opvolgen. De volgende stap is met dit meetsysteem bepalen wat de provincie kan doen om een aantal SDG’s te gaan versterken, over de departementsgrenzen heen. Welke duurzame doelstellingen dat zijn, is een politieke beslissing. Dat is een meerjarenproject. Ook voor lokale besturen is dat een mooie ambitie.
Wij helpen mee om de organisatie krachtig en klaar voor de toekomst te maken. Ik ben blij met de samenwerking omdat er zoveel engagement is, niet alleen aan de top, maar ook in de rest van de organisatie.
Geert: Dat is het mooie van het SDG-verhaal. Dat er zoveel mensen zijn die goesting hebben om er werk van te maken.
Meer weten?
Geert Lauwers
SDG-projectverantwoordelijke van Provincie Antwerpen
Op 8 oktober organiseren de provincie, de leden van het Antwerp Partnership for Sustainability en de Stad Antwerpen ‘Spankracht – lokale actoren samen voor duurzame ontwikkeling’. Op deze eerste SDG trefdag verwelkomen we lokale besturen, collega’s van de provincie en de partners en iedereen die in onze provincie werk maakt van de SDG’s. Het programma staat nog niet vast maar verwacht je aan een mix van boeiende sprekers, inspirerende workshops, SDG theater en veel ontmoetingen.