LEEFWERELD WEEFWERELD
een verhaal van samenwerken en verbinden
Ten zuiden van de stad Antwerpen, tussen de Rupelstreek en de Voorkempen, ligt de Zuidrand. Het gebied heeft heel wat potentie om zich te ontwikkelen tot een waardevol landschappelijk geheel. Hoe de Zuidrand evolueert, ontdek je in dit artikel. Ook laten we je kennismaken met vier bijzondere projecten.
Laten we even scherpstellen op de Zuidrand. Meer dan de helft van dit gebied bestaat volgens het gewestplan uit open ruimte. De typische landschappen en het fijnmazige netwerk van waterlopen zijn verweven met landbouwlandschappen, kasteelparken, natuur en bossen. Ook typerend zijn de kleine landschapselementen zoals dreven, hagen en poelen. Samen met het aanwezige onroerend en cultureel erfgoed bepalen deze kenmerken de identiteit van de regio. Ze verwijzen naar het verleden en bieden kansen voor de toekomst. De open ruimte en haar functies staan in verbinding met bebouwde ruimte via groenblauwe netwerken en trage wegen. Maar de verstedelijkingsdruk is groot en de bevolkingsdichtheid hoog.
Bundeling van krachten
Bij enkele Zuidrandgemeenten en verenigingen leefde in 2011 de vraag om werk te maken van meer natuur en landschap, en het draagvlak daarvoor. Sinds 2012 investeert de provincie in de Zuidrand, onder meer met het strategisch project Beleefbare Open Ruimte. Dat ontwikkelt de regio Zuidrand tot een aaneengesloten, beleefbare open ruimte met plaats voor bossen, rivieren, landbouw, erfgoed en ontspanning. We zetten in op klimaatbestendige en veerkrachtige open ruimte, zodat ze ook in de toekomst tegen een stootje kan. In 2017 volgde de oprichting van de Streekvereniging Zuidrand en dit jaar ging het Regionaal Landschap Rivierenland van start. Dat laatste geeft de streek een extra boost om het landschap te verbeteren, trage wegen aan te leggen, speelplaatsen te vergroenen, te werken aan biodiversiteit, erfgoed en beleving.
Deze inspanningen blijven niet zonder resultaten. Die zijn tastbaar in de vorm van nieuwe trage wegen, natuurinrichtingsprojecten, grondaankopen die zorgen voor meer open ruimte, wandel- en fietskaarten. Zonder samenwerking zijn die resultaten niet mogelijk. Heel wat actoren dragen hun steentje bij: gemeenten, provincie, Vlaamse overheid en een lange lijst verenigingen zoals Natuurpunt, Kempens Landschap, Bosgroep, recreatieverenigingen, heemkundige kringen, Streekvereniging Zuidrand en Regionaal Landschap Rivierenland. Daarnaast zijn er ook de familiale landbouwbedrijven en de burgerbewegingen met een hart voor de streek.
De Boshoek
Intensieve samenwerking zorgt ervoor dat vandaag meer delen in de Boshoek in Hove, Boechout en Lint toegankelijk zijn. Zo maakt het Laarzenpad de verbinding tussen het Uilenbos in Hove en de bossen in Lint. Kinderen kunnen binnenkort ravotten in nieuw aangeplante bossen. “We hadden corona niet nodig om te beseffen dat we ruimte open moeten laten en veilig stellen. Als een tandem, met aan het stuur de provincie en wij aan de pedalen, trapte onze gemeente mee voor het behoud van de open ruimte en natuur. Want krachten bundelen kan grenzen verleggen, zeker de grenzen van de Boshoek”, merkt Roderik De Smet, ambtenaar Ruimtelijke Ordening in Hove, enthousiast op.
“Voor een kleine gemeente als Lint overstijgen zulke projecten vaak de draagkracht van de gemeentelijke diensten”, getuigt ook gemeentelijk milieuambtenaar uit Lint, Koen Laurent. “De samenwerking met het strategisch project, het regionaal landschap en de provincie heeft voor ons dan ook een grote meerwaarde. Dankzij zo’n samenwerking kunnen we mooie projecten realiseren en op de koop toe subsidies binnenhalen die anders onbereikbaar zijn.”
Omwille van hun unieke en rijke flora zijn deze oude bossen op Vlaams en Europees niveau beschermd. Verder typeert ook familiale landbouw het landschap. Je kan het verhaal van koe tot melk ontdekken op speel- en leerboerderij Gasthuishoeve Boshoek. In Boechout tref je het beschermd landschap De Melkkuip en de Courtoiskapel als stille getuigen van een ver verleden. Knotwilgen en hoogstamboomgaarden zijn de uitverkoren broedplek van de steenuil. Vanaf april hangen vrolijke zwaluwen als echte luchtacrobaten boven de weilanden. De Lachenenbeek, de Luitersheideloop en de Babbelse beek meanderen als een ruggengraat doorheen het landschap.
Klimaatbos in Edegem
In de gemeente Edegem krijgt het Klimaatbos volop vorm. Daarvoor waren heel wat inspanningen nodig, zoals de zoektocht naar ruilgronden voor de landbouwer die actief was op de Edegemse gronden. De delicate onderhandeling over de gronden nam verschillende maanden in beslag en zal ook in de toekomst actie en opvolging vragen. De provincie is trots dat ze de verschillende visies kon verzoenen en zo de gronden aan Natuurpunt en de gemeente Edegem kon aanbieden. In 2019 plantte Natuurpunt samen met de partners een bos in Edegem en Kontich, samen goed voor 6 hectare. Wandelpaden maken het bos in de toekomst toegankelijk.
De Reukens in Aartselaar
“Nieuwe trage wegen doorkruisen de gemeente Aartselaar,” vertelt milieuambtenaar Tony Van Rompaey. “In het bosgebied de Reukens en ook elders in Aartselaar, zoals de Koekoekse voetweg, konden we de afgelopen jaren trage wegen openen en inrichten. Dat deden we met de steun van het strategisch project en de werking natuur en landschap van de provincie.”
Trage wegen in Mortsel
Ook in de stad Mortsel wordt werk gemaakt van de uitbouw van het trage wegennetwerk, zegt milieuambtenaar Erik Mertens tevreden: “De trage wegen in onze stad werden niet alleen letterlijk en figuurlijk terug op de kaart gezet. We breiden het netwerk ook uit met functionele en recreatieve verbindingen. Ik denk bijvoorbeeld aan de Fortloop, de verbinding Neerhoevelaan-Drabstraat of de oude spoorwegberm.”
Er ruist wat in de Molenbeekbron
Niet alleen voor het project in Mortsel blikt Erik Mertens tevreden terug. “Samen met de gemeente Boechout, Natuurpunt, de Bosgroep, de welzijnsorganisatie Kina en het Regionaal Landschap werken we aan de Molenbeekbron in Boechout. Daar creëren we ruimte voor water, natuur, bos, beleving en duurzame landbouw.”
Meer weten?
Sabine Caremans
Coördinator Beleefbare open Ruimte in de Antwerpse Zuidrand