Rapport 2024 • Omgevingsvergunningen
Haven van Antwerpen
Klein in oppervlakte, groot in impact
De haven van Antwerpen is niet alleen de grootste zeehaven van België, maar ook — wanneer gekeken wordt naar containertrafiek — de tweede grootste haven van Europa. Deze toonaangevende positie dankt de haven niet enkel aan haar indrukwekkende schaal en state-of-the-art infrastructuur, maar vooral aan haar strategische ligging diep in het Europese binnenland. Dankzij een fijn vertakt netwerk van spoorwegen, autosnelwegen en waterwegen beschikt de haven over een directe verbinding met tal van belangrijke economische centra in Europa. Dit maakt haar tot een cruciale logistieke draaischijf in het Europese goederenverkeer.
Daarbij rust de haven niet op haar lauweren: er wordt voortdurend geïnvesteerd in duurzame groei, de uitbouw van een circulaire economie en technologische vernieuwing. Denk hierbij aan projecten rond energietransitie, waterstofproductie en digitalisering van logistieke processen. Zo blijft de haven zich profileren als een toekomstgerichte en veerkrachtige economische motor, die meebeweegt met de evoluties in industrie en klimaatbeleid.
Hoewel het havengebied amper 2% van de totale oppervlakte van de provincie Antwerpen beslaat, is haar aandeel in de omgevingsvergunningsaanvragen opmerkelijk groot. In 2024 werden 65 dossiers behandeld via de gewone procedure en 43 via de vereenvoudigde procedure. Samen vertegenwoordigen deze aanvragen meer dan 20% van alle vergunningsdossiers in de provincie. Deze verhouding is de voorbije jaren opvallend stabiel gebleven — een trend die ook al zichtbaar was in ons jaarverslag van 2020. Het onderstreept hoe belangrijk de haven blijft als knooppunt van economische activiteit, innovatie en ruimte-intensieve ontwikkeling, niet alleen voor de provincie Antwerpen, maar ook op Vlaams en Europees niveau.
Het merendeel van de vergunningsaanvragen in 2024 kwam uit de (petro)chemische sector. Het is dan ook niet verrassend dat veel van deze dossiers betrekking hebben op complexe installaties of het omgaan met aanzienlijke hoeveelheden gevaarlijke stoffen. Van de 65 vergunningsaanvragen in het Antwerpse havengebied die in 2024 volgens de gewone procedure verliepen, vereisten er 14 een omgevingsveiligheidsrapport (OVR) en 5 een veiligheidsnota. Dat betekent dat bijna één op drie aanvragen volgens de gewone procedure gepaard ging met een bijkomende veiligheidsbeoordeling.
Dynamiek en transitie
De Antwerpse haven staat nooit stil: denk aan grote projecten die volop in de kijker staan, maar ook aan minder zichtbare evoluties zoals de omschakeling naar duurzame energie. In 2024 gaf de deputatie onder andere groen licht voor twee nieuwe waterstoftankstations én voor een installatie die in het NextGen District groene waterstof zal produceren. Die site ontwikkelt zich de komende jaren verder tot een hotspot voor bedrijven die inzetten op hergebruik, recyclage en duurzame productie.
De aard van de aanvragen verandert mee met de tijd: ze worden beïnvloed door economische innovaties, maar ook door nieuwe regelgeving. Zo trad op 1 oktober 2024 een aangepaste versie van het CDNI-verdrag in werking. Dat verplicht bedrijven om dampen die vrijkomen bij het lossen van schepen op een veilige en milieuvriendelijke manier af te voeren. Het gevolg? Een duidelijke stijging in het aantal aanvragen voor ontgassingsinstallaties. Ook andere regelgeving speelt een rol. In 2023 werd de BREF ‘Afgasbehandeling in de chemische sector’ (WGC) gepubliceerd, wat ertoe leidde dat heel wat vergunningsvoorwaarden rond luchtemissies en zuiveringstechnieken werden aangepast. Nieuwe inzichten en betere meettechnieken zorgen voor heel wat aanvragen rond PFAS en de zuivering hiervan. Opvallend daarbij is dat het vaak ging om bedrijven die zelf nooit PFAS geproduceerd of gebruikt hebben in het eigen proces, maar die te maken krijgen met historische vervuiling (bijvoorbeeld van bluswater).